بایگانی برچسب: s

ترجمه موزون ایلیاد

مرحوم آشیل (آخیل) طبق تخیل یونانیان باستان

ایلیاد و ادیسه در اصل اشعاری موزون اما بدون قافیه‌اند. وزن شعر یونانی باستان کمّی است، یعنی به وزن عروضی فارسی بسیار شبیه است و در نتیجه فهم آن برای مای فارسی‌زبان سخت نیست. از قضا اروپاییان که امروز خود را میراث‌داران یونان باستان می‌دانند به زبان‌هایی تکلم نمی‌کنند که سنت وزن کمّی داشته باشند و در نتیجه درک ریتم شعر یونانی باستان برایشان به راحتی در دسترس نیست. در مقابل فارسی‌زبانان و عربی‌زبانان می‌توانند به راحتی تجربه ریتمی‌ای مشابه تجربه ریتمی یونانیان باستان از ایلیاد و اودیسه و سایر اشعار یونانی باستان داشته باشند.

به نظرم معقول می‌آید که این شعر روزی به شکل موزون به فارسی ترجمه شود. طبعا جنبه‌هایی از چنین ترجمه‌ای به گوش فارسی‌زبانان ناآشناست. احتمالا از همه مهم‌تر از این جهت که دیدن نام‌های شخصیت‌های یونانی در شعر موزون فارسی تجربه نامأنوسی است. به هر حال، سطور زیر حاصل تلاش منند برای ترجمه موزون هفت سطر اول ایلیاد. بر خلاف شعر اصلی، من به شعر قافیه هم افزوده‌ام چرا که به گمانم عادت‌های شعری ما طوری‌ست که شعر موزون بی‌قافیه را بسیار غیرجذاب می‌یابیم. در مقابل، برای این که کار قدری ساده شود، در وزن به خودم اختیارت بیشتری داده ام و واحدهای چهارمورایی فاعلُ، فع‌لن، فعولُ و فعَلن را آزادانه به جای هم به کار برده‌ام. گمان می‌کنم نتیجه همچنان به گوش فارسی‌زبانان موزون است.

قصهٔ خشم آخیل پله ای ایزد برخوان
آن خشم بلاگستر که بسی جان دلیران
از فتنهٔ او در کام هادس قربان گردید
پیکرهاشان سفرهٔ مرغان و سگان گردید
زیرا که چنان بُد حکم زئوس و چنان گردید
زان دم برخوان قصه که بگسستند از هم مهر
آگاممنونِ شاه و آخیلِ گرامی ایزدچهر

وزن این ترجمه تا حد زیادی به وزن شعر اصلی وفادار است. وزن شعر در نسخه اصلی یونانی باستان داکتیلی شش‌تایی (Dactylic hexameter) است. یعنی هر مصراع متشکل از شش فاعلُ یا فع‌لن است. اگر بخواهیم به شیوه قدما نام‌گذاری کنیم به گمانم می‌توان گفت وزن ایلیاد و ادیسه در واقع «متدارک مسدس مکفوف» است (البته اگر تعداد ارکان مصراع را بشماریم نه بیت را). بخشی از هدفم از آزمودن این نوع ترجمه این بود که بتوانیم در فارسی تجربه‌ای مشابه تجربه گویشوران یونانی باستان از وزن ایلیاد داشته باشیم. در پایان، برای این که وزن شعر اصلی هم تا حدی درک شود، دو مصراع اول را با املای لاتین‌شده می‌آورم. رکن‌های فاعلُ (یا گاهی فع‌لن) با خطوط عمودی جدا شده‌اند.

Mēnin a|eide, the|a, Pē|lēia|deō Achi|lēos
oulome|nēn, hē | muri’ A|khaioi|s algea e|thēke